„My, lud Vanuatu, dumny z naszej walki o wolność,
zdeterminowany, aby zachować osiągnięcia tej walki, pielęgnujący naszą etykę, różnorodność kulturową i
językową, pomny na nasze wspólne przeznaczenie, niniejszym
ogłaszamy ustanowienie wolnej Republiki Vanuatu opartej na fundamentach
tradycyjnych melanezyjskich wartości, wierze w Boga i zasadach
chrześcijańskich.
W tym celu dajemy sobie tą Konstytucję.”
Rządy używają wskaźników statystycznych w planowaniu
rozwoju.
Wskaźniki mają zapewnić obraz dobrobytu lub jakości
życia mieszkańców kraju, tym samym mają reprezentować wartości
podtrzymywane przez społeczeństwo.
Od początku lat 40-tych 20 w rządy na całym świecie
korzystają ze wskaźnika PKB (produktu krajowego brutto), aby wykazać poziom
jakości życia obywateli i w oparciu o ten przelicznik rozwijać swoje państwa.
PKB jest pieniężną miarą wartości wszystkich rzeczy
wyprodukowanych w państwie.
Zarówno politycy, jak i urzędnicy uwierzyli, że
społeczeństwu żyje się lepiej, kiedy PKB wzrasta.
Jest tak dlatego, ponieważ
pieniądze są zasobem, który może zapewnić nam wiele rzeczy, takich jak jedzenie, dach
nad głową, wykształcenie i wiele innych, które potrzebujemy lub pragniemy.
Gdy tego zasobu jest dużo, to jakość życia poprawia
się we wszystkich aspektach.
Bogate państwa mają wysokie PKB.
Vanuatu w 2010 r
znajdowało się się na 141 miejscu w światowym rankingu.
Dla porównania roczny
produkt krajowy brutto wynosił 2640 dolarów na osobę, podczas gdy w Wielkiej
Brytanii, Francji, Australii i USA wynosił odpowiednio 38200, 42340, 46200 i
47340 dolarów.
Dlaczego więc PKB na Vanuatu jest tak niskie?
Przyczyny:
Przyczyny:
- Mała populacja, dlatego siła robocza jest jeszcze mniejsza.
- Na Vanuatu dostępna jest niewielka ilość ziemi, w efekcie nie wiele można produkować, aby uzyskać istotne przychody.
- Dostęp do edukacji nie jest tu zbyt rozpowszechniony, to oznacza, że stosunkowo i tak mała siła robocza jest na dodatek niewykwalifikowana.
- Katastrofy naturalne, takie jak cyklony, trzęsienia ziemi, osuwiska oraz tsunami są rozpowszechnione na Vanuatu mając silny wpływ na produkcję rolną.
Z tych powodów PKB na Vanuatu jest niskie, a państwo
posiada etykietę najmniej rozwiniętego kraju.
Na świecie znajduje się 48 najsłabiej rozwiniętych
państw uważanych za najbardziej zubożałe na świecie.
Skoro Vanuatu jest tak bardzo biednym państwem, to
jakość życia jego obywateli też powinna być bardzo niska, jeśli zaufać samym
wskaźnikom PKB.
Ale jeśli spojrzymy na inne aspekty, które wyspiarze
uważają za ważne dla zachowania jakości ich życia, czyli rzeczy które można zapewnić
bez potrzeby wydawania pieniędzy, jeśli zaczniemy patrzeć na inne wskaźniki,
które są oparte na tradycyjnej ekonomii wyspiarzy oraz wszystko, co jest
zapewniane bezpłatnie, a więc nie wliczane we wskaźnik PKB, wówczas obraz
„dobrobytu” ulega poważnej zmianie.
Ziemia
Dla tubylców ziemia to ich matka. Zapewnia im
wszystko, czego im potrzeba do życia.
Dzięki dostępowi do ziemi będącej własnością
wspólnot plemiennych oraz obfitym zasobom lasu i morza wokół, do których nie
potrzeba pieniędzy, tubylcy mają dostęp do darmowego zdrowego jedzenia,
darmowych domów, które sami budują z naturalnych materiałów, przyrządzania
posiłków, darmowych i bezpiecznych naturalnych lekarstw, darmowego transportu
oraz darmowego miejsca na odpoczynek w drodze.
Pomyślmy tylko, że gdyby ci ludzie musieli płacić za
wszystkie te dobrodziejstwa, to skąd by wzięli pieniądze?
Badania dobrobytu Vanuatańczyków wykazały, że
zdecydowana większość (92%) wiejskich domostw, gdzie mieszka ¾ tubylców posiada
dostęp do ziemi podlegającej prawom własności zwyczajowej. Niemal wszyscy
pośród nich korzystają z ziemi jako miejsca zamieszkania oraz utrzymania się z
rolnictwa. Większość z ludzi mających dostęp do ziemi (88%) czuje, że dostępna
im ziemia z nawiązką zaspokaja potrzeby ich rodzin.
93% domostw na Vanuatu ma dostęp do zasobów leśnych:
drewna do pieczenia i gotowania posiłków; owoców i orzechów; materiałów do
budowy domów oraz roślin leczniczych.
80% domostw posiada dostęp do zasobów morza, takich jak
świeże ryby, mięczaki i kraby.
To prawda, że ziemia daje mieszkańcom tak dużo, o
ile mają do niej dostęp.
Ci ludzie, którzy mają dostęp do ziem plemiennych,
według badań są dużo bardziej szczęśliwsi od tych, którzy takiego dostępu nie
mają.
Co się dzieje gdy ludzie tracą dostęp do ziemi?
Czy ekonomia oparta na pieniądzu byłaby w stanie zapewnić
75% Vanuatańczyków, którzy mieszkają na terenach wiejskich zaspokojenie ich
potrzeb?
 |
| Wspólnotowy ogród na Vanuatu (Źródło: The Christensen Fund) |
Kultura
i tradycja
Na Vanuatu używa się ponad 100 różnych języków, za
pomocą których przekazywana jest tradycyjna kultura miejscowych społeczności.
Języki są tu żywe, a tradycje silne.
97% Vanuatańczyków zna tradycyjny kalendarz
regulujący pory siewów i zbiorów oraz historię i korzenie swoich rodzin, a
także nazwy gatunków lokalnej flory i fauny.
Zachowały się tu tradycyjne umiejętności
umożliwiające korzystanie z lokalnych dóbr, np. budowy łodzi, domów,
przyrządzanie posiłków i leków z roślin leczniczych.
Gdyby nie te umiejętności, ludzie byliby bardziej
uzależnieni od pieniędzy koniecznych do zaspokojenia potrzeb, które na razie
potrafią pokryć pracą własnych rąk z wykorzystaniem tradycyjnej wiedzy.
A co by się stało, gdyby zatracili swoje tradycyjne
umiejętności i wiedzę oraz język umożliwiający przekazanie tych umiejętności
przyszłym pokoleniom?
Czy formalna edukacja jest wystarczająca, aby zapewnić
wszystko, co daje tradycyjna wiedza?
Dla większości Vanuatańczyków (92%) uczestnictwo w
tradycyjnych ceremoniach jest bardzo ważne dla zachowania wysokiej jakości
życia.
Aby móc w nich uczestniczyć, niezbędny jest dostęp
do rzeczy uważanych za wartościowe w tradycyjnych formach wymiany, jak np.
świnie, kurczaki, czy specjalne owoce.
Niemal wszyscy mieszkańcy wysp Vanuatu mają pełen lub
częściowy dostęp do tych dóbr.
Ludzie, dzięki uczestnictwu w ceremoniach, według
badań przeprowadzonych na wyspach, są dużo szczęśliwsi od tych, którzy nie
biorą w nich udziału.
Wspólnota
Wśród mieszkańców terenów wiejskich wszyscy mężczyźni,
kobiety i dzieci uczestniczą w tworzeniu wspólnoty wioski.
Dla mieszkańców miast wspólnota dotyczy wyspy, z
której pochodzą, kościoła oraz wspólnoty sąsiedzkiej.
Silna wspólnota to taka, w której wszyscy członkowie
pracują wspólnie, czują się bezpiecznie i darzą się wzajemnym szacunkiem oraz
mają mądrych przywódców, którzy potrafią umiejętnie chronić i zarządzać
wspólnymi zasobami, a także potrafią utrzymać pokój i jedność.
Większość wspólnot na Vanuatu (78%) zbiera się na
wspólnych spotkaniach, na których omawia się rzeczy dotyczące członków danej
wspólnoty, a także wspiera siebie nawzajem i chociaż niektórzy przychodzą na
nie mniej lub bardziej regularnie, zwykle uczestniczą w nich prawie wszyscy
ludzie.
Większość ludzi na Vanuatu oferuje swoje
umiejętności i pomoc innym członkom wspólnoty.
Pomagają sobie nawzajem przy uprawie ogrodu, budowie
domów i przy innych pracach, jak również opiekują się dziećmi sąsiadów.
Bardzo wysoki poziom wolontaryzmu w obrębie
społeczności zamieszkujących Vanuatu jest wskaźnikiem bardzo wysokiego poziomu
współpracy.
Dzięki temu we wspólnotach panuje dobrobyt. Ludzie
pomagają sobie nawzajem żyć dobrze, mieć co jeść, gdzie mieszkać i być zdrowym.
A co by się stało, gdyby tak wysoki poziom wzajemnej pomocy zanikł?
***
To prawda, że pieniądze umożliwiają nabywanie wielu
potrzebnych dóbr, ale większość mieszkańców Vanuatu, jednego z najbiedniejszych
krajów na świecie, nie ma wystarczająco dużo pieniędzy, aby zbudować stały dom,
kupić jedzenie w sklepie, czy jeździć ciężarówką zużywającą paliwo, a także
opłacać rachunki za elektryczność i wodę, spłacać kredyty za telefony i leki
farmaceutyczne, a w dodatku kupować ubrania, płacić za czesne w szkołach, czy za inne rzeczy, które wymagają posiadania pieniędzy.
Wbrew pozorom, mieszkańcy wysp Vanuatu są bardzo uprzywilejowaną
grupą.
Dzięki zachowaniu tradycyjnych plemiennych więzi, wartości,
wiedzy i umiejętności, a także duchowych tradycji, języków i obrzędów ludzie są
tam szczęśliwi, żyją w harmonijnych samowystarczalnych wspólnotach, nie chodzą
głodni, mają dach nad głową i żyją w bliskości z przyrodą.
Tradycyjne rytuały pomagają im w rozwiązywaniu i
rozładowywaniu napięć i konfliktów.
Przykład wyspiarzy z Vanuatu wyraźnie kwestionuje
przyjęty na świecie wskaźnik PKB, jako wiarygodny przelicznik społecznego
szczęścia.
Opracowanie: Tomasz Nakonieczny
Źródło:
Więcej informacji: http://www.vnso.gov.vu/
