Od tysiącleci ludność rdzenna kultywuje zróżnicowane,
adaptacyjne i ewoluujące systemy żywnościowe, zakorzenione w
głębokich związkach z ziemią, wodą i ekosystemami. Ich
tradycyjna wiedza opiera się na zasadach agroekologicznych, kładąc
nacisk na równowagę z naturą, gospodarkę o obiegu zamkniętym i
równość międzypokoleniową.
Poza zarządzaniem i
ochroną jednych z najbogatszych ekosystemów świata, ludność
rdzenna jest opiekunem niezliczonych ras lądowych i gatunków
starożytnuch – od prosa palczastego w Himalajach, przez açaí w
Amazonii, po fonio w Afryce Zachodniej, z których każdy stanowi
niewykorzystane źródło składników odżywczych, odporności na
zmiany klimatu i zrównoważonego rozwoju środowiska.
Mimo
to, ludność rdzenna zbyt często jest pomijana w systemach, które
mają na celu żywienie i wspieranie społeczności. Jednym z
przykładów, gdzie to wykluczenie jest szczególnie widoczne, ale
jednocześnie bardzo istotne, są programy żywienia w szkołach.
Integracja rdzennych zwyczajów żywnościowych z tymi systemami nie
dotyczy tylko odżywiania. Chodzi o prawa, tożsamość i możliwości
ekonomiczne. Dowody wskazują, że programy żywienia w szkołach
oparte na wiedzy rdzennej ludności mogą wzmacniać dziedzictwo
kulturowe, podnosić jakość diety i wspierać lokalne gospodarki.
Brazylijski Narodowy Program Żywienia Szkół (PNAE) jest przykładem
tego podejścia – oferuje posiłki dostosowane do kultury
indiańskich uczniów, jednocześnie angażując indiańskich
rolników jako kluczowych dostawców w ramach programów żywienia w
szkołach.
 |
| Kobieta ze społeczności Khasi w Indiach prezentuje odmiany ziemniaków. (Zdjęcie dzięki uprzejmości Global Hub On Indigenous Peoples Food System/Flickr.) |
Nauka musi wspierać
ludność tubylczą, aby jej głos został usłyszany, poprzez
słuchanie jej, współtworzenie z nią i umożliwienie jej
transformacji systemu żywnościowego. Niedawne badanie
przeprowadzone przez Alliance of Bioversity i CIAT pokazuje, że
społeczności tubylcze nadal napotykają bariery strukturalne, które
ograniczają ich sprawczość, uznanie i włączenie w proces
decyzyjny dotyczący systemów żywnościowych. Jedną z przyczyn ich
marginalizacji jest brak danych zdezagregowanych, co sprawia, że
wyzwania, przed którymi stoją, pozostają niewidoczne w
statystykach krajowych, pozostawiając ogromne nierówności
nieudokumentowane i nierozwiązane. A tam, gdzie dane są dostępne,
dysproporcje są porażające: ludność tubylcza często boryka się
z wysokim wskaźnikiem anemii i niedoborów mikroelementów, nawet w
krajach o wysokich dochodach.
Jak podkreślono w
raporcie Panelu Ekspertów Wysokiego Szczebla FAO dotyczącym
zmniejszania nierówności w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego
i żywienia, rozwiązanie problemu luki w danych wymaga inwestycji w
zdezagregowane systemy gromadzenia danych, które umożliwią
ukierunkowane interwencje żywieniowe, monitorowanie postępów i
zapewnienie, że ludność rdzenna nie będzie już pomijana w
polityce i interwencjach dotyczących bezpieczeństwa żywnościowego
i żywienia. Przykładem tego jest nasza praca w kenijskim hrabstwie
Turkana, gdzie poprzez partycypacyjne tworzenie filmów wideo
zaangażowaliśmy społeczności tubylcze, aby lepiej zrozumieć ich
nawyki żywieniowe. Współpracując ze starszymi i liderami
społeczności, wykorzystaliśmy te informacje do wspólnego
tworzenia lokalnych rozwiązań, aby sprostać tym wyzwaniom, takich
jak promowanie szkolnych ogródków warzywnych i przywracanie drzew
owocowych.
To doświadczenie
pokazało, jak ważne jest łączenie badań ze społecznościami
rdzennymi, aby zrozumieć stojące przed nimi wyzwania i wspólnie
tworzyć rozwiązania na rzecz skutecznej transformacji systemów
żywnościowych. Inkluzywność musi stać się standardem naukowej
doskonałości. Aby to osiągnąć, potrzebujemy głębszej, bardziej
bezpośredniej współpracy ze społecznościami rdzennymi – nie
jako biernymi beneficjentami, ale jako równoprawnymi partnerami w
innowacjach. Co najważniejsze, musi ona opierać się na
dobrowolnej, uprzedniej i świadomej zgodzie (FPIC), zapewniając, że
społeczności rdzenne będą w znaczący sposób zaangażowane od
samego początku w każdą interwencję, która może mieć wpływ na
ich terytoria, będą mogły wyrażać swoje poglądy oraz
zatwierdzać lub odrzucać proponowane działania przed ich
wdrożeniem, zgodnie z Deklaracją Narodów Zjednoczonych o Prawach
Ludności Rdzennej (UNDRIP).
Ważny przykład łączenia
tradycyjnej wiedzy i badań naukowych pojawia się na wyżynach
Cumbal w Kolumbii, gdzie współpracujemy z ludnością rdzenną, aby
utworzyć lokalny bank nasion, który chroni różnorodność
rodzimych upraw. Wspólnie budujemy żywy system wymiany nasion i
partycypacyjnego zarządzania, który wzmacnia tożsamość kulturową
i lokalną suwerenność żywnościową, zapewniając, że lokalne
odmiany — dostosowane do wysokości nad poziomem morza i klimatu
regionu — będą się nadal rozwijać dla przyszłych pokoleń.
Wreszcie, nauka musi
współpracować z krajami, a także instytucjami globalnymi i
regionalnymi, aby ustanowić mechanizmy zapewniające znaczące
zaangażowanie społeczności rdzennych w proces decyzyjny na
wszystkich szczeblach. Dobrym przykładem działań na poziomie
krajowym jest Kenia, gdzie Ministerstwo Środowiska, Zmian Klimatu i
Leśnictwa zorganizowało niedawno warsztaty z udziałem ludności
rdzennej, aby wesprzeć prace nad Trzecim Narodowym Planem Działań
w sprawie Zmian Klimatu. Warsztaty stanowiły platformę, na której
społeczności te mogły wyrazić swoje priorytety i potrzeby
adaptacyjne, zapewniając jednocześnie, że polityka klimatyczna
jest zarówno sprawiedliwa, jak i oparta na lokalnych realiach.
Na
poziomie globalnym, od 2021 roku, Koalicja Ludności Rdzennej ONZ ds.
Systemów Żywnościowych odgrywa kluczową rolę we wzmacnianiu
przywództwa ludności rdzennej w zarządzaniu systemami
żywnościowymi. Wspierając bezpośredni dialog z decydentami,
naukowcami i fundatorami, koalicja pomogła wzmocnić głosy,
zbudować potencjał i umożliwić znaczący wpływ na globalne
dyskusje na temat systemów żywnościowych.
W obliczu
skupienia uwagi świata na Szczycie ONZ ds. Systemów Żywnościowych
(UNFSS+4) w Addis Abebie, musimy zadbać o to, aby ludność rdzenna
została nie tylko włączona, ale także w pełni uznana za liderów
w kształtowaniu przyszłości systemów żywnościowych. Jej
tradycyjna wiedza musi być nie tylko ceniona, ale także
uwzględniana w sposobie, w jaki projektujemy politykę, finansujemy
innowacje i definiujemy rozwiązania.
Droga do odpornych,
prozdrowotnych i sprawiedliwych systemów żywnościowych to droga,
którą ludność rdzenna podąża od tysiącleci. Podążajmy nią
razem – z otwartymi umysłami, ugruntowaną pokorą i wspólną
drogą naprzód.
Juan Lucas Restrepo
Autor jest
dyrektorem generalnym Alliance of Bioversity International i
Międzynarodowego Centrum Rolnictwa Tropikalnego (CIAT).
Tytuł tekstu
oryginalnego:
Zobacz też:
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz